ولخرجی خاندان سلطنتی عربستان در عصر ریاضت اقتصادی

روزنامۀ نیویورک‌تایمز در گزارشی با تشریح اوضاع گذشته و کنونی نظام سلطنتی عربستان، به گمانه‌زنی دربارۀ آیندۀ رژیم آل‌سعود پرداخته است. 

سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، در دوران حکومت دوسالۀ خود برادرانش را دور زد و با دادن قدرت و اختیارات به نسل بعدی آل‌سعود که در حلقۀ نزدیکان وی قرار داشتند، سنت‌ها را بر هم زد و شکافی عمیق در رده‌های بالای نظام سلطنتی آل‌سعود به وجود آورد.

پادشاه عربستان چند تن از برادرزاده‌ها و همچنین پسرش محمد بن سلمان که هم‌اکنون وزیر دفاع است را در مناصب حساس حکومتی گمارده است.

ملک سلمان با برکناری اعضای شاخص آل‌سعود که به وی نزدیک نبودند از سمت‌های حساس وزارتی، استانداری و فرمانداری هرچند قدرت خود را تحکیم کرده با این وجود این اقدام زمینه‌ساز بروز نارضایتی در میان دیگر اعضای این خاندان شده است.

این تغییرات در حالی است که عربستان علاوه بر مشکلات اقتصادی و کسری بودجه که نارضایتی عمومی را در پی داشته، فراتر از مرزهای خود نیز با مشکلات جدی مواجه است که از آن جمله می‌توان به تجاوز نظامی پرهزینه به یمن و ناآرامی در عراق و سوریه اشاره کرد.

بسیاری از اعضای خانوادۀ سلطنتی عربستان برای جلوگیری از بروز نارضایتی عمومی در مورد افشای ثروتشان بسیار محتاط عمل می کنند.

ازجمله مسائلی که صدای شاهزاده‌های سعودی را درآورده بحث خصوصی‌سازی شرکت سعودی آرامکو، شرکت نفت دولتی عربستان است؛ این شرکت از گذشته‌های دور هزینه‌های دولت را تأمین کرده است.

تصمیم محمد بن سلمان برای فروش بخشی از سهام آرامکو در بازار سهام نیویورک یا لندن با مخالفت برخی اعضای آل سعود مواجه شده است چراکه این اقدام باعث افشای دارایی‌ها و حساب‌های شرکت و درنتیجه افشای بودجۀ پنهان دولت و دارایی‌های اعضای خانوادۀ سلطنتی خواهد شد.

روزنامۀ الاقتصادیه چاپ ریاض اخیراً به نقل از یک مقام رسمی سعودی که نامش ذکر نشده است نوشت عربستان سعودی قصد دارد برای حل مشکلات اقتصادی و جبران کسری بودجه 49 درصد از سهام آرامکو را طی یک دورۀ 10 ساله به فروش برساند.

دولت عربستان برای جبران کسری بودجه بارِ آن را به دوش مردم انداخته و علاوه بر کاهش بودجۀ عمومی، یارانه‌ها را قطع کرده که به افزایش بهای بنزین، برق و حتی آب منجر شده است.

دولت عربستان همچنین استقراض میلیاردها دلار از منابع داخلی و خارجی را آغاز کرده است. ناتوانی دولت عربستان در تسویه‌حساب با کارفرمایان، چشم‌انداز اشتغال را در کشور تیره کرده و نگرانی جوانان جویای کار را به دنبال داشته است.

أنَس القُصَیر، سخنگوی وزارت فرهنگ و اطلاع‌رسانی عربستان، کاهش بودجه، کمک‌هزینه‌ها و خدمات عمومی را این‌گونه توجیه کرده که مردم باید در مشکلات، دولت را یاری دهند. این در حالی است که به گفتۀ چند منبع نزدیک به آل سعود، عایدی، حقوق و جیرۀ اعضای خانواده سلطنتی هیچ کاهشی نداشته است.

دارایی‌های بی‌شمار ملک سلمان

در مورد پادشاه عربستان اما وضعیت به گونۀ دیگری است. ملک سلمان در حال حاضر املاک و دارایی‌های قابل‌توجهی در فرانسه دارد. آمارها حاکی است او مالک ده‌ها آپارتمان در منطقۀ 16 پاریس، یکی از مناطق اعیان‌نشین و مرفه این شهر است که ارزش آن‌ها به حدود 35 میلیون دلار می‌رسد.

او همچنین یک قصر ییلاقی لوکس در ساحل «کوت دِ زیور» فرانسه و یک قصر در شهر ماربلا در جنوب اسپانیا دارد. پادشاه از دریای سرخ تا خلیج‌فارس تعداد زیادی کاخ با ستون‌های مرمر و فضایی دنج دارد که کلکسیون کاخ‌های وی را تکمیل می‌کنند.

اما کاخ ملک سلمان در شهر طَنجۀ مراکش که نزدیک جبل‌الطارق بین دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس واقع شده، خلوتکدۀ موردعلاقۀ وی است.

برای اینکه عکسی از این مجموعۀ مجلل و مرموز منتشر نشود، هر کس که وارد آن می‌شود باید تلفن همراه و دوربین خود را تحویل دهد.

بااین‌حال یک فعال رسانه‌ای که با نام مستعار «مجتهد» فعالیت می‌کند برخی اسرار آل سعود را ازجمله ریخت‌وپاش‌های سلطنتی، هزینه‌ها، کاخ‌ها، اتومبیل‌های لوکس و ولخرجی‌ها را افشا کرده است.

سخنگوی وزارت فرهنگ و اطلاع‌رسانی عربستان در بیانیه‌ای کتبی گفته است این ولخرجی‌ها از حساب شخصی پادشاه هزینه شده و در آن‌ها از بودجۀ دولتی استفاده نشده است.

شاهزاده‌های مرفه چگونه زندگی می‌کنند؟

سلمان به‌عنوان شاهزاده‌ای جوان در جایی برای جان کری، وزیر خارجۀ امریکا، خاطراتی را بازگو کرده و گفته هنوز زمانی را که خانوادۀ وی مدتی از سال را در چادر زندگی می‌کرده‌اند، به یاد می‌آورد. در آن زمان وی به‌عنوان پسری که روزی بر قلمرو پدرش حکمرانی خواهد کرد، در نظر گرفته نمی‌شده است.

ملک عبدالعزیز در راستای تحکیم روابط با بسیاری از قبایل عرب، ازدواج‌های متعددی داشت. او 17 زن رسمی ودست‌کم 36 پسر داشت.

سلمان که گمان می‌رود بیست‌وپنجمین پسر عبدالعزیز باشد، نسبت به برادرهای خود یک امتیاز ویژه داشت. حسی السدیری، مادر وی، یکی از همسران محبوب ملک عبدالعزیز بود. سلمان یکی از 7 پسر حسی و عبدالعزیز بود. این 7 پسر به عنوان «هفت سدیری» شناخته شده بودند.

میزان ثروت این خاندان به‌مثابۀ یک راز است. این ثروت میان بسیاری از افراد خانواده و در قاره‌های مختلفی توزیع شده است و همین مسئله کار حسابرسی دقیق این ثروت را بسیار سخت کرده است.

سازوکار بودجۀ دولت کاملاً غیرشفاف است. میزان سهم خاندان سعودی از بودجه که در نهایت راه خود را به خزانه باز می‌کند، هرگز فاش نشده است. حتی افرادی که از نزدیک با خاندان سلطنتی سعودی در ارتباط هستند اعلام کردند نمی‌توانند کل دارایی‌های این خاندان را برآورد کنند.

اوراق موسوم به اسناد پاناما که در ماه آوریل (فروردین) منتشر شد، فاش کرد که ملک سلمان در شرکت‌های دریایی در لوکزامبورگ و جزایر ویرجین بریتانیا سهام دارد.

این اسناد همچنین اطلاعاتی دربارۀ یک قایق تفریحی و املاک چند میلیون دلاری وی در لندن فاش کرد. یکی از این املاک خانه‌ای مجلل در نزدیکی هاید پارک لندن است.

بر مبنای درآمد سرانه، عربستان سعودی به اندازۀ قطر یا کویت که درآمد نفت و گاز نیز دارند، ثروتمند نیست. چرا که این کشورها نسبت به همسایۀ بزرگ خود، جمعیت کمتری دارند.

با وجود شبکۀ امنیت اجتماعی قوی از جمله تحصیلات رایگان و بیمه‌های درمانی، سعودی‌های فقیری در این کشور وجود دارند و بسیاری افراد از طبقۀ متوسط جامعه، به زحمت می‌توانند درآمد مکفی برای گذران زندگی خود به دست بیاورند.

این در حالی است که شاهزاده‌های عربستان سعودی از امتیازاتی مانند بیمارستان‌هایی شبیه به قصر، هتل‌های 5 ستاره و ترمینال‌های مخصوص خاندان سلطنتی در فرودگاه‌ها بهره‌مند می‌شوند. اما حتی در خانواده‌های سلطنتی نیز تفاوت‌های زیادی بین وارثان بی‌واسطۀ پادشاه با عموزاده‌هایی که در حاشیه هستند، وجود دارد.

برخی شاهزاده‌های جوان‌تر این خاندان در منازل مسکونی مدرن و بزرگ، اما نه مجلل، در اطراف ریاض زندگی می‌کنند. خانه‌هایی که در محله‌های مجلل کالیفرنیای امریکا نیز وجود دارد.

آن‌ها خودروهایی مثل رنجرور و یا مرسدس بنز دارند که قابل مقایسه با لامبورگینی و بوگاتی‌هایی که عموزاده‌هایشان سوار می‌شوند، نیست.

مسائل مالی خاندان سلطنتی؛ رازی بزرگ

احتمالاً عمیق‌ترین بررسی مسائل مالی خاندان سلطنتی مربوط به زمانی است که در سال 1996 (1375) در اقدامی دور از انتظار، به یکی از مقام‌های سفارت امریکا در ریاض دسترسی بی‌سابقه‌ای به ادارۀ تصمیمات و قوانینِ وزارت دارایی داده شد. به گفتۀ این دیپلمات امریکایی، این اداره «پر از خدمتکارانی بود که برای اربابان خود پول نقد برمی‌داشتند».

این مقام رسمی گزارش داد که حق‌الزحمۀ اعضای این خاندان از 270 هزار دلار در ماه برای یکی از پسران پادشاه تا 8 هزار دلار در ماه برای از یکی از نوادگان وی متغیر است.

همچنین پاداش‌های 1 تا 3 میلیون دلاری به برخی از اعضای این خاندان به‌عنوان هدیۀ عروسی برای ساخت قصر داده می‌شد.

این دیپلمات امریکایی در یادداشتی که ویکی‌لیکس 5 سال پیش به همراه اسناد دیگری منتشر کرد، نوشت که این کمک‌هزینه‌ها، که پرداخت پول به دیگر خانواده‌های سرشناس این کشور را نیز شامل می‌شود، حدود 2 میلیارد دلار از کل بودجۀ 40 میلیارد دلاری دولت یا 5 درصد از کل هزینه‌های عمومی را به خود اختصاص می‌دهد.

قصیر، یکی از سخنگویان خاندان سعودی، گفت مخارج سالانه در حال حاضر از 10 میلیارد ریال سعودی یا 2.7 میلیارد دلار تجاوز نکرده است. وی افزود بیشترین سهم از این مخارج به سران قبایل تعلق می‌گیرد، نه اعضای خاندان پادشاهی.

به گفتۀ مقام‌های امریکایی شاهزاده ولید بن طلال، سرمایه‌گذار میلیاردر، به سفیر امریکا گفته است که درآمد حاصل از فروش یک میلیون بشکه نفت در روز صرف برنامه‌هایی می‌شود که تحت نظارت مستقیم پادشاه و شماری از شاهزادگان ارشد قرار دارد.

بسیاری از اعضای خاندان سلطنتی در تجارت‌های پرسود موفق بوده‌اند. برخی دیگر نیز در سرمایه‌گذاری‌هایی دست دارند که به هزینه‌های دولت وابسته است.

طبق یادداشتی که یکی از دیپلمات‌های امریکایی در سال 2007 نوشته است، شاهزاده بندر بن سلطان، یکی از سفرای عربستان در امریکا، و شاهزاده عبدالعزیز بن فهد، یکی از پسران مورد علاقۀ ملک فهد، با فروش زمینی در شمال جده که قرار است تبدیل به یک کلان‌شهر شود، صدها میلیون دلار به جیب زدند. شاهزاده بندر در سال 2001 در مصاحبه‌ای با شبکۀ پی‌بی‌اس، از فساد موجود در این کشور دفاع کرد.

اختلاف و دودستگی میان اعضای خاندان سلطنتی

خاندان سعودی در خصوص نحوۀ ادامه دادن به سیاست‌ها دچار اختلاف‌نظر هستند و دربارۀ طرح‌های اصلاحات اقتصادی  محمد بن سلمان، وزیر و جانشین ولیعهد عربستان، و جنگ‌افروزی او در خاک یمن تردید دارند.

انتقاد از خاندان سلطنتی نیز خطراتی را به همراه دارد. سه شاهزادۀ سعودی مقیم خارج که علیه سیاست‌های عربستان سخنانی را مطرح کرده بودند، بعد از روی کار آمدن ملک سلمان ناپدید شده‌اند. گمان می‌رود این افراد به عربستان بازگردانده شده‌اند تا نتوانند مخالفت‌های خود را بیان کنند. در همین حال، یک سخنگوی سعودی می‌گوید این سه نفر زندانی نشده و در بازداشت خانگی نیز به سر نمی‌برند.

اردوان امیر ارسلان، یک وکیل و مشاور شاهزاده‌های سعودی در امور املاک در فرانسه، اعلام کرد در شرایطی که اعضای خاندان آل‌سعود چندین دهه در کشورهای خارجی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، شتاب آنها برای خرید خانه در کشورهای خارجی ظرف دو سال گذشته شدت گرفته است.

وی ادامه داد آنها می‌خواهند اگر وضعیت برایشان وخیم شد گزینه و مکانی برای زندگی کردن در اختیار داشته باشند.

مدیر یکی از شرکت‌های مشهور مد در لس‌آنجلس در همین رابطه می گوید اعضای خاندان سعودی برای خرید لباس‌های مجلل و کیف‌هایی از جنس تمساح که با طلا و الماس تزئین شده بود، صدها هزار دلار هزینه می کنند.

وی افزود اقتصاد عربستان «به نوعی دچار وضعیت بحرانی شده اما آنها همچنان ولخرجی می‌کنند.»

شاهزاده خالد که در آلمان در تبعید به سر می‌برد، گفت محمد بن سلمان در حالی که بر سیاست‌های ریاضتی نظارت می‌کند نمی‌تواند حامیان خود را در این زمینه تحت فشار قرار دهد زیرا در آن صورت به تاج و تخت نخواهد رسید.

خالد ادامه داد: «او (محمد بن سلمان) بدون جلب حمایت خاندان سلطنتی به پادشاهی دست نخواهد یافت.»

پیش‌بینی‌های مربوط به وجود اختلاف‌ها در خاندان آل‌سعود و احتمال اینکه قدرت را از دست بدهند طی دهه‌های گذشته بارها مطرح شده است.

با این حال علی رغم کهولت سن، سلمان ماه گذشته شخصا در نشست سران کشورهای عربی حوزه حاشیه خلیج فارس حضور یافت تا نشان دهد که هنوز در صدر قدرت قرار دارد.

در همین حال، فورد ام. فریکر، سفیر پیشین امریکا در عربستان سعودی و رئیس کنونی شورای سیاست‌گذاری خاورمیانه، گفت: «این خانواده برای 30 سال است که این مسائل را میان خود حل کرده‌اند. آنها می دانند که همه سوار بر یک قایق هستند و اگر غرق شوند همگی باهم به قعر دریا خواهند رفت. این یک واقعیت انکارناپذیر است.

استفاده از این مطلب با ذکر منبع «پرس تی‌وی فارسی» بلامانع است.

Press TV’s website can also be accessed at the following alternate addresses:

www.presstv.co.uk