کاهش بهای نفت؛ احتمال ورشکستگی عربستان

کاهش بهای نفت، عربستان سعودی را با کسری بودجه مواجه ساخته است به طوری که این کشور به فروش اوراق بهادار و به کارگیری ذخیره احتیاطی خود روی آورده است. حال سوال این است که با ادامه روند کاهش بهای نفت، عربستان سعودی چگونه می‌تواند از ورشکستگی رهایی یابد؟

عربستان سعودی از سال گذشته تاکنون برای پر کردن خلاء کسری بودجه خود به صورت گسترده از اوراق بهادار استفاده می کند. این کشور همچنین میلیاردها دلار از ذخیرۀ احتیاطی خود را که درآمدهای ناشی از نوسانات نفتی را تشکیل می‌دهد، به کار گرفته است. در همین راستا صندوق بین المللی پول پیش‌بینی می‌کند که عربستان در سال 2015 با یک کسری بودجۀ تاریخی، معادل با 150 میلیارد دلار روبرو خواهد شد. برخی گزارش‌ها‌ نیز حاکی از آن است که با ادامه روند کاهش بهای نفت، عربستان سعودی تا مرز ورشکستگی پیش خواهد رفت.

عبد الباری عطوان، نویسنده و روزنامه‌نگار جهان عرب معتقد است که این کسری با ادامه یافتن جنگ عربستان سعودی علیه یمن و دخالت غیر مستقیم در سوریه و هزینه هنگفت خرید تسلیحات، مضاعف خواهد شد. شایان ذکر است که عربستان سعودی در سال 2014  با هزینه کردن 82 میلیارد دلار، پس از امریکا و چین بیشترین تسلیحات را خریداری کرده است.

از آغاز سال میلادی تاکنون عربستان 27 میلیارد دلار اوراق بهادار فروخته است (تنها در تاریخ 11 آگوست، 5.3 میلیارد دلار) تا کسری بودجه خود را جبران کند؛ عربستان سعودی به این اقدام اکتفا نکرد و ده‌ها میلیارد دلار را از صندق ذخیره احتیاطی هزینه کرد. در انتهای سال 2014 مبلغ 732 میلیارد دلار در صندوق ذخیره احتیاطی عربستان وجود داشت اما در آگوست سال 2015 این میزان به 673 میلیارد دلار کاهش یافت.

مشکلات سخت مالی

هزینۀ حکومت عربستان 17 تا 18 درصد افزایش یافته است و در سایه این روند و کاهش بهای نفت، عربستان سعودی در دو سال آینده با مشکلات مالی سختی روبرو خواهد شد.

بهای نفت به دلایل عدیده‌ای، همچون سه دهه‌ی گذشته روند تصاعدی نخواهد داشت. یکی از این دلایل آن است که عربستان سعودی و کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس حاضر به کاهش تولید خود نیستند. از طرف دیگر، توافق هسته‌ای ایران، این کشور را قادر خواهد ساخت که تولید خود را افزایش دهد. عراق نیز در آستانۀ تولید 4 میلیون بشکه نفت در روز است. این تحولات یقینا صادرات نفت جهان را افزایش خواهد داد. افزون بر آن افزایش تکنولوژی استخراج نفت شیل امریکا به تزریق کمیت بیشتری به بازارهای جهان منجر خواهد شد. استقبال روز افزون از گاز و انرژی‌های پاک، دامنۀ محصولات مصرفی را متنوع خواهد کرد و درخواست نفت از جانب بازار را به نسبتی کاهش خواهد داد. تمامی این عوامل سال‌های سختی را پیش روی اقتصاد عربستان قرار خواهد داد که 90 در صد آن بر پایه نفت طراحی شده است.

خلاء کسری بودجه

با ادامه روند کاهش بهای نفت، عربستان چاره‌ای جز هزینه کردن موجودی صندوق ذخیره احتیاطی خود نخواهد داشت. در صورت بروز این اتفاق، عربستان دیگر قادر نخواهد بود خلاء کسری بودجه خود را از طریق قرض بین المللی و یا فروش اوراق بهادر پر کند. در این شرایط اهمیت اصلاحات اقتصادی و گسترش دامنۀ محصولات اقتصادی برای کاهش اعتماد عربستان به نفت، بیش از پیش نمایان خواهد شد.

کارشناسان امور اقتصادی معتقدند دوره فعلی بهترین دوره برای اجرای اصلاحات اقتصادی در عربستان و سایر کشورهای منطقه از جمله عراق است. این امر برای عربستان که 40 درصد از جمعیت جوان آن بیکار است، امری حیاتی به نظر می‌رسد.

عربستان سعودی چگونه می‌تواند به این اصلاحات اقتصادی تن دهد در حالی که عوامل تهدیدکنندۀ اقتصاد خود را نادیده گرفته است؟

حکومت عربستان تاکنون هیچ اقدامی برای آگاه کردن شهروندانش از مخاطرات کنونی نکرده است و اقداماتی از قبیل کاهش هزینه دولت، افزایش مالیات و عوارض و حذف سوبسید از سوخت و کالاهای دیگر در چارچوب یک دوره ریاضت اقتصادی تفهیم نشده است.

در همین حال جمال خاشقجی، روزنامه نگار عربستانی می‌گوید اوضاع کنونی در آینده نزدیک عربستان را به اجرای یک دورۀ ریاضت اقتصادی سخت وادار خواهد کرد.

تجربۀ اصلاحات اقتصادی در کشورهای تونس، مصر و سوریه نشان داد که اصلاحات اقتصادی نیازمند اصلاحات سیاسی است که در آن نقش پارلمان و رسانه موثر واقع شود؛ سئوال مهم این است که آیا خانواده آل سعود آمادگی اصلاحات سیاسی را دارد که به اصلاحات اقتصادی منجر شود؟ 

Press TV’s website can also be accessed at the following alternate addresses:

www.presstv.co.uk