افشای اسناد طبقهبندی شده و تحقیقات نشان میدهد که دولتهای امریکا، انگلیس و فرانسه شهر سربرنیتسا را که سازمان ملل «منطقه امن» اعلام کرده بود، تسلیم صربها کردند.
جوخههای مرگ صربهای بوسنی 20 سال پیش در ژوئیهی سال 1995 در مدت تنها چهار روز حدود 8 هزار مرد و پسر بوسنیایی شهر مسلماننشین سربرنیتسا را قتلعام کردند. این کشتار پس از جنگ جهانی دوم، بزرگترین قتلعام در اروپا محسوب میشود.
اما روزنامه انگلیسی گاردین شنبه (13 تیر) در گزارشی فاش کرد که سقوط شهر سربرنیتسا یکی از عناصر مهم و کلیدی راهبرد سه قدرت غربی، یعنی بریتانیا، آمریکا و فرانسه در آن زمان بود. به گزارش گاردین، این سه کشور و سازمان ملل در آن زمان شهر سربرنیتسا را که «منطقهای امن» اعلام شده به جوخههای مرگ صرب تسلیم کردند.
پیش از این کشتار، سازمان ملل سربرنیتسا را «منطقه امن» اعلام کرده بود و ۴۰۰ سرباز هلندی در قالب نیروهای صلحبان سازمان ملل مسئولیت امنیت این شهر را بر عهده داشتند.
اما بررسی شمار زیادی از اسناد نشان میهند عوامل دیگری در سقوط شهر سربرنیتسا دست داشتند.
اسناد فاش شده، مصاحبههای اختصاصی و گواهی شاهدان در دادگاه بینالمللی کیفری، نشان میدهند مدتها پیش از آن که راتکو ملادیچ، فرمانده نظامی صربها، سربرنیستا و دو شهر دیگر تحت حفاظت سازمان ملل را بگیرد، دولتهای انگلیس، آمریکا و فرانسه این شهرها را «غیرقابل دفاع» دانستند و آماده شدند تا سربرنیتسا را به نیروهای صرب تسلیم کنند.
گاردین می نویسد سقوط سربرنیتسا بخشی از راهبرد این سه کشور بود که در آن زمان قصد داشتند به هر قیمت ممکن نقشهای برای صلح ارائه دهند که مورد قبول اسلوبودان میلوشویچ، رئیس جمهور وقت صربستان باشد.
این در حالی است که همواره ادعا شده است صلح و نقشهی فعلی بوسنی که بر اساس رویکردی موسوم به «راهبرد پایانی» اجرا شد، بر اساس «واقعیات میدانی» پس از سقوط سربرنیتسا شکل گرفت. اما اسناد جدید فاش کردهاند که این راهبرد پیش از سقوط شهر مورد توافق قرار گرفته بود.
گاردین مینویسد بر اساس اسناد جدید قدرتهای غربی هنگام بررسی و تصمیمگیری دربارهی تسلیم سربرنیتسا میدانستند که صربها به دنبال «حذف دائمی» مسلمانان بوسنی از مناطق امن اعلام شده هستند.
همچنین آنها میدانستند که ملادیچ، فرمانده صربهای بوسنی گفته بود به دنبال «ریشهکن کردن کامل» مسلمانان است و کارادزیچ هم گفته است اگر ارتش صربستان شهر را بگیرد «تا زانو خون خواهد ریخت.»
در آن زمان، رابرت فراشور، دیپلمات آمریکایی که به عنوان نمایندهی بینالمللی فعالیت میکرد به واشنگتن گزارش داد که اگر مناطق امن به صربها تحویل داده نشود، میلوشویچ نقشه صلح را نمیپذیرد.
آنتونی لیک، مشاور امنیت ملی وقت امریکا از بازبینی در نقشه و تسلیم سربرنیتسا حمایت کرد و «کمیته مدیران» مجلس نمایندگان آمریکا از صلحبانان سازمان ملل خواستد از «مواضع آسیبپذیر عقبنشینی کنند.» فرانسه و انگلیس هم این طرح را پذیرفتند.
ژنرال وندر ویند، وزیر دفاع وقت هلند، در مصاحبه اختصاصی با نشریه «آبزرور» گفت که پس از تسلیم سربرنیتسا، سازمان ملل 30 هزار لیتر بنزین به نیروهای صرب داد تا سوخت لازم را برای انتقال قربانیان به محل کشتار و سپس انتقال اجساد به گورهای جمعی در اختیار داشته باشند.
هنگامی نیروهای صرب مسلمانان را قتل عام میکردند مذاکرهکنندگان غربی با ملادیچ و میلوشویچ دیدار کردند اما صحبتی از کشتار جمعی به میان نیاورند.
اما اسناد طبقهبندی شده نشان میدهند که در آن زمان سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) با استفاده از هواپیماهای ماهوارهای تقریبا «به طور زنده» کشتار مسلمانان را تماشا میکرد.
پس از پایان جنگ، دادگاه لاهه رادوان کارادزیچ، رهبر سیاسی صربهای بوسنی و راتکو ملادیچ را به نسلکشی متهم کرد و اکنون هر دو منتظر صدور حکم خود هستند.
سربازان هلندی نیز مقصر شناخته شدند که نه تنها در انجام وظیفه خود در حفاظت از سربرنیتسا کوتاهی کردند بلکه غیرنظامیان وحشتزده را که در مقر آن نیروها پناه گرفته بودند، تخلیه کردند و تماشاگر جدا کردن زنان و کودکان از مردان بودند.
در ژوئیه ۲۰۱۴ دادگاهی در هلند حکم داد که مسئولیت حقوقی قتل بیش از ٣٠٠ مرد و کودک مسلمان بوسنیایی در شهر سربرنیتسا بر عهدهی دولت هلند است. این افراد از جمله 5 هزار نفر مسلمان بوسنیایی بودند که در ماه ژوئیه همان سال به سربازان حافظ صلح هلندی پناه آورده بودند.
دادگاه گفت که نیروهای حافظ صلح هلندی برای حمایت و حفاظت از مسلمانان بوسنیایی اقدام نکردند، در حالی که باید میدانستند خطر نسل کشی مسلمانان وجود دارد.
م ف/س م ل/م ح